物理のかぎしっぽ 記事ソース/divの座標変換不変性 の変更点

 #rst2hooktail_source
 ============================================================
 divの座標変換不変性
 ============================================================
 
 ベクトル解析で出てくるdiv(ダイバージェンス、発散)は、
 他のデカルト座標系では果たして不変なのかということを
 調べてみました。
 
 次の記事は、 rotの座標変換_ です。
 
 divの表式
 ===================
 
 ベクトル $\bm{A}$ に対して、 $\textrm{div}$ は以下のように
 表わされます。
 
 <tex>
 \textrm{div}\bm{A}= \frac{\partial A_x}{\partial x}+\frac{\partial A_y}{\partial y}+\frac{\partial A_z}{\partial z} \tag{##}
 </tex>
 
 
 これから、あるデカルト座標系 $S$ のベクトル $\bm{A}$ の別のデカルト座標系 $S^\prime$ への変換を求めていきます。
 実直交な変換行列を $U$ と書くと、
 
 <tex>
 \begin{pmatrix}
 A_x \\
 A_y \\
 A_z
 \end{pmatrix}
 =
 \begin{pmatrix}
 u_{11} & u_{12} & u_{13} \\
 u_{21} & u_{22} & u_{23} \\
 u_{31} & u_{32} & u_{33}
 \end{pmatrix}
 \begin{pmatrix}
 A_x^\prime \\
 A_y^\prime \\
 A_z^\prime
 \end{pmatrix} \tag{##}
 </tex>
 
 実直交の行列 $U$ の逆行列 $U^{-1}$ は、転置( $^T$ と表す)したものに等しい $U^T=U^{-1}$ から、
 位置座標 $\bm{r}=\begin{pmatrix} x \\ y \\ z \end{pmatrix}$ 
 の変換行列は、
 (下式はプライム $^\prime$ の位置が逆変換なのに注意。つまり、下の式は行列 $U$ が転置行列であって、
 式 $(2)$ と式 $(3)$ の変換性は同じ。)
 
 
 <tex>
 \begin{pmatrix}
 x^\prime \\
 y^\prime \\
 z^\prime
 \end{pmatrix}
 =
 \begin{pmatrix}
 u_{11} & u_{21} & u_{31} \\
 u_{12} & u_{22} & u_{32} \\
 u_{13} & u_{23} & u_{33}
 \end{pmatrix}
 \begin{pmatrix}
 x \\
 y \\
 z
 \end{pmatrix} \tag{##}
 </tex>
 
 ここで、偏微分の座標変換を求めると、
 
 <tex>
 \frac{\partial}{\partial x} &= \frac{\partial}{\partial x^\prime} \  \frac{\partial x^\prime}{\partial x}
 +\frac{\partial}{\partial y^\prime} \  \frac{\partial y^\prime}{\partial x}
 +\frac{\partial}{\partial z^\prime} \  \frac{\partial z^\prime}{\partial x} \\
 &= u_{11}\frac{\partial}{\partial x^\prime} 
 +u_{12}\frac{\partial}{\partial y^\prime}
 +u_{13}\frac{\partial}{\partial z^\prime} \tag{##}
 </tex>
 
 等という関係があるから、それを行列でまとめると、
 
 <tex>
 \begin{pmatrix}
 \frac{\partial}{\partial x} \\
 \frac{\partial}{\partial y} \\
 \frac{\partial}{\partial z}
 \end{pmatrix}
 =
 \begin{pmatrix}
 u_{11} & u_{12} & u_{13} \\
 u_{21} & u_{22} & u_{23} \\
 u_{31} & u_{32} & u_{33}
 \end{pmatrix}
 \begin{pmatrix}
 \frac{\partial}{\partial x^\prime} \\
 \frac{\partial}{\partial y^\prime} \\
 \frac{\partial}{\partial z^\prime}
 \end{pmatrix} \tag{##}
 </tex>
 
 となります。
 
 本題
 ===============
 
 いよいよ、divの公式、式 $(1)$ に式 $(2)$ と式 $(5)$ を代入します。
 
 <tex>
 \textrm{div}\bm{A} &= 
 \begin{pmatrix} 
 \frac{\partial}{\partial x}
 \frac{\partial}{\partial y}
 \frac{\partial}{\partial z}
 \end{pmatrix}
 \begin{pmatrix}
 A_x \\
 A_y \\
 A_z
 \end{pmatrix} \\
 &=
 \begin{pmatrix}
 \frac{\partial}{\partial x} \\
 \frac{\partial}{\partial y} \\
 \frac{\partial}{\partial z}
 \end{pmatrix}^T
 \begin{pmatrix}
 A_x \\
 A_y \\
 A_z
 \end{pmatrix} \\
 &=\Biggl(
 \begin{pmatrix}
 u_{11} & u_{12} & u_{13} \\
 u_{21} & u_{22} & u_{23} \\
 u_{31} & u_{32} & u_{33}
 \end{pmatrix}
 \begin{pmatrix}
 \frac{\partial}{\partial x^\prime} \\
 \frac{\partial}{\partial y^\prime} \\
 \frac{\partial}{\partial z^\prime}
 \end{pmatrix}
 \Biggr)^T
 \begin{pmatrix}
 u_{11} & u_{12} & u_{13} \\
 u_{21} & u_{22} & u_{23} \\
 u_{31} & u_{32} & u_{33}
 \end{pmatrix}
 \begin{pmatrix}
 A_x^\prime \\
 A_y^\prime \\
 A_z^\prime
 \end{pmatrix} \\
 &= 
 \begin{pmatrix} 
 \frac{\partial}{\partial x^\prime}
 \frac{\partial}{\partial y^\prime}
 \frac{\partial}{\partial z^\prime}
 \end{pmatrix}
 \  U^T \ U \ 
 \begin{pmatrix}
 A_x^\prime \\
 A_y^\prime \\
 A_z^\prime
 \end{pmatrix} \\
 &=
 \begin{pmatrix} 
 \frac{\partial}{\partial x^\prime}
 \frac{\partial}{\partial y^\prime}
 \frac{\partial}{\partial z^\prime}
 \end{pmatrix}
 \begin{pmatrix}
 A_x^\prime \\
 A_y^\prime \\
 A_z^\prime
 \end{pmatrix} \tag{##}
 </tex>
 
 となり、めでたく座標変換に対する不変性が示せました。
 それでは、今日はこの辺で。
 
 続きは こちら_ 。
 
 .. _rotの座標変換: http://hooktail.sakura.ne.jp/vectoranalysis/rotAnotherCoordinates/
 .. _こちら: http://hooktail.sakura.ne.jp/vectoranalysis/rotAnotherCoordinates/
 .. _rotの座標変換: http://hooktail.sub.jp/vectoranalysis/rotAnotherCoordinates/
 .. _こちら: http://hooktail.sub.jp/vectoranalysis/rotAnotherCoordinates/
 
 @@author:クロメル@@
 @@accept:2010-01-08@@
 @@category:ベクトル解析@@
 @@id:divAnotherCoordinates@@
 
トップ   編集 差分 バックアップ 添付 複製 名前変更 リロード   新規 一覧 単語検索 最終更新   ヘルプ   最終更新のRSS
Modified by 物理のかぎプロジェクト PukiWiki 1.4.6 Copyright © 2001-2005 PukiWiki Developers Team. License is GPL.
Based on "PukiWiki" 1.3 by yu-ji Powered by PHP 5.3.29 HTML convert time to 0.002 sec.